Ceneviz Cumhuriyeti (Latince: Serenissima Res Publica Genuensis; Ligurca: Repübbrica de Zêna), 11. yüzyıldan 1797'ye kadar varlığını sürdüren, günümüz İtalya'sının Ligurya bölgesinde yer alan bağımsız bir denizci cumhuriyetti. Ticaret, bankacılık ve denizcilik alanlarındaki gücüyle Akdeniz'de önemli bir rol oynamıştır.
Kökenler: Ceneviz'in kökenleri antik çağlara dayanır, ancak bağımsız bir siyasi varlık olarak ortaya çıkışı 11. yüzyılda gerçekleşmiştir. Şehir, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla birlikte özerklik kazanmaya başlamış ve kendi kendini yöneten bir komün haline gelmiştir.
Haçlı Seferleri: Ceneviz, Haçlı Seferleri'ne katılarak hem askeri hem de ticari anlamda büyük kazançlar elde etmiştir. Haçlı devletlerine deniz yoluyla destek sağlamış, bu sayede Doğu Akdeniz'de önemli ticaret kolonileri kurmuştur.
Ticaret ve Denizcilik: Ceneviz, Akdeniz ticaretinde Venedik ile rekabet halindeydi. Bizans İmparatorluğu ile kurulan ticari ilişkiler sayesinde Karadeniz'e erişim sağlamış ve burada da koloniler kurmuştur.
Savaşlar ve Rekabetler: Ceneviz, Venedik Cumhuriyeti ile uzun süren deniz savaşlarına girmiştir. Bu savaşlar, iki cumhuriyetin Akdeniz'deki hakimiyet mücadelesinin bir parçasıydı. Özellikle Chioggia Savaşı (1379-1380) bu rekabetin doruk noktası olmuştur.
İç Çalkantılar: Ceneviz, iç siyasi çekişmeler ve hizipleşmelerle mücadele etmiştir. Güçlü aileler arasındaki rekabet, cumhuriyetin istikrarını zaman zaman sarsmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu ile İlişkiler: Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz'deki yükselişi, Ceneviz'in ticari ve askeri gücünü tehdit etmiştir. Bazı Ceneviz kolonileri Osmanlı egemenliğine girmiştir.
Bankacılık ve Finans: Ceneviz, bankacılık ve finans alanında önemli bir merkez haline gelmiştir. Banco di San Giorgio, Avrupa'nın en eski bankalarından biri olarak Ceneviz'de kurulmuştur.
Yeni Dünya: Kristof Kolomb'un Cenevizli olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. Cenevizliler, Amerika kıtasının keşfi sonrası ticarette önemli rol oynamışlardır.
Fransız İhtilali ve Etkileri: Fransız İhtilali, Ceneviz'de de yankı bulmuş ve cumhuriyetin sonunu hazırlamıştır.
İşgal ve İlhak: 1797'de Napolyon Bonapart tarafından işgal edilen Ceneviz, Ligurya Cumhuriyeti adı altında bir Fransız uydu devleti haline getirilmiştir. 1805'te ise Fransa İmparatorluğu'na ilhak edilmiştir.
Viyana Kongresi: 1815'teki Viyana Kongresi ile Ceneviz, Sardinya Krallığı'na verilmiştir.
Ceneviz Cumhuriyeti, oligarşik bir yapıya sahipti. Güç, soylu ailelerin elindeydi. Devlet başkanı, belirli bir süre için seçilen Doge idi. Ancak Doge'nin yetkileri sınırlıydı ve karar alma süreçlerinde soylu ailelerin etkili olduğu çeşitli konseyler görev yapmaktaydı.
Ceneviz ekonomisi, deniz ticareti, bankacılık ve finans üzerine kuruluydu. Doğu Akdeniz ve Karadeniz'deki koloniler sayesinde geniş bir ticaret ağına sahipti. Tekstil üretimi de önemli bir gelir kaynağıydı.
Ceneviz kültürü, İtalyan ve Akdeniz kültürlerinin bir karışımıydı. Denizcilik geleneği, mimaride ve sanatta kendini göstermiştir. Ceneviz lehçesi, Ligurca dilinin bir varyantıdır.
Ceneviz Cumhuriyeti, Akdeniz tarihinde önemli bir iz bırakmıştır. Denizcilik, ticaret ve finans alanındaki başarıları, Avrupa'nın gelişimine katkıda bulunmuştur. Ceneviz'in mimari mirası, günümüzde de görülebilmektedir.